Deklinacja 3 grupy

DEKLINACJA 3 GRUPY

Końcówka charakterystyczna: -is

Do trzeciej grupy należą rzeczowniki wszystkich rodzajów. Bardzo istotną różnicą jest podział deklinacji rzeczowników trzeciej grupy na TYPY.


Dla uproszczenia, uznajmy, że podstawowe końcówki dla 3 grupy to:

Przypadek/Liczba	Singularis	Pluralis
Nom.	~varia (różne)	es
Gen.	is	um
Acc.	em	es
Abl.	e	ibus

Wszelkie wyjątki następnie wynikają z niewielkich modyfikacji końcówek powyższych. Tak uczyłam się ja i było mi dzięki temu trochę pościej.

Tym samym przechodzimy do skomplikowania ;). Czyli do typów. Wszelkie modyfikacje pogrubię, bardzo ważne wyjątki zaznaczam jako '!!!'.


Wyróżniamy:

1) Typ spółgłoskowy - przykłady słownictwa

=> Należą do niego rzeczowniki nierównozgłoskowe ( o nierównej liczbie zgłosek w nom. i gen.), mające przed końcówką gen. sin. jedną spółgłoskę.

np. homo, hominis (m) - człowiek

Końcówki rodzaju męskiego i żeńskiego oraz nijakiego:

Przypadek/Liczba	Singularis	Pluralis
Nom.	~varia (różne)	es / a
Gen.	is	um
Acc.	em / =nom.	es / a
Abl.	e	ibus

Gdy w komórce jest tylko jedna końcówka, jest ona wspólna dla obu rodzajów.

Rodzaj męski: na przykładzie: cortex, corticis: kora
-> temat: cortic-  

Przypadek/Liczba	Singularis	Pluralis
Nom.	cortex	cortic-es
Gen.	cortic-is	cortic-um
Acc.	cortic-em	cortic-es
Abl.	cortic-e	cortic-ibus

Rodzaj nijaki: na przykładzie: corpus, corporis: ciało
-> temat: corpor-  

Przypadek/Liczba	Singularis	Pluralis
Nom.	corpus	corpor-a
Gen.	corpor-is	corpor-um
Acc.	corpus	corpor-a
Abl.	corpor-e	corpor-ibus

2) Typ samogłoskowy - przykłady słownictwa

Należą do niego :
=> rzeczowniki rodzaju nijakiego zakończone w nom. sin. na: -e, -al, -ar
np. rete, retis - sieć
animal, animalis - zwierzę
calcar, calcaris - ostroga

=> rzeczowniki równozgłoskowe (mają w nom. sin. i gen. sin. taką samą liczbę zgłosek) rodzaju żeńskiego pochodzenia greckiego zakończone na -sis.

Końcówki:

Przypadek/Liczba	Singularis	Pluralis
Nom.	~varia (różne)	es / ia
Gen.	is	ium
Acc.	im !!! / =nom.	es / ia
Abl.	i	ibus

*rodzaj nijaki

Rodzaj żeński, grecki: na przykładzie: dosis, dosis - dawka
-> temat: dos-  

Przypadek/Liczba	Singularis	Pluralis
Nom.	dosis	dos-es
Gen.	dos-is	dos-ium
Acc.	dos-im	dos-es
Abl.	dos-i	dos-ibus

Rodzaj nijaki: na przykładzie: rete, retis - sieć
-> temat: ret-  

Przypadek/Liczba	Singularis	Pluralis
Nom.	rete	ret-ia
Gen.	ret-is	ret-ium
Acc.	rete	ret-ia
Abl.	ret-i	ret-ibus

Już prawie koniec.

3) Typ mieszany - przykłady słownictwa

Należą do niego:

=> rzeczowniki rodzaju męskiego i żeńskiego, równozgłoskowe na -es i -is
np. canalis, is (m) - kanał
auris, is (f) - ucho

=> rzeczowniki nierównozgłoskowe z WIĘCEJ niż jedną SPÓŁGŁOSKĄ przed końcówką gen. sin.
np. dens, dentis (m) - ząb
pars, partis (f) - część
cor, cordis (n) - serce

Końcówki rodzaju męskiego i żeńskiego oraz nijakiego:

Przypadek/Liczba	Singularis	Pluralis
Nom.	~varia (różne)	es / a
Gen.	is	ium
Acc.	em / =nom.	es / a
Abl.	e	ibus

Gdy w komórce jest tylko jedna końcówka, jest ona wspólna dla obu rodzajów.


WYJĄTKI!!!

Sztandarowym wyjątkiem jest szereg słów zakończonych na -oma/-omatis:
carcinoma, carcinomatis (n) - rak
aneurysma, aneurysmatis (n) - tętniak
haematoma. haematomatis (n) - krwiak
W abl. pl. zamiast -ibus jest -is.

Przypadek/Liczba	Singularis	Pluralis
Nom.	aneurysma	aneurysmata
Gen.	aneurysmatis	aneurysmatum
Acc.	aneurysma	aneurysmata
Abl.	aneurysmate	aneurysmatis

Wyjątek równozgłoskowy w deklinacji typu spółgłoskowego: mater, matris (opona mózgowa) i gaster, gastris (żołądek).